Governance Code Cultuur (GCC)

In 2006 is er een Governance code cultuur opgesteld voor de culturele sector. Het doel? Het bieden van “een normatief kader voor goed bestuur en toezicht in culturele organisaties”. De rol van de code is in de loop der jaren toegenomen en daarmee steeds belangrijker in het bestuur.

De meest recente code (2019) bestaat uit 8 principes waarvan de naleving sinds 2021 vereist is, om aanspraak te maken op subsidies. Het is dus van belang dat je -als je actief bent in de culturele sector- niet alleen kennis neemt van de code, maar deze ook naleeft en verantwoordt. Deze tekst legt uit wat je moet weten over de Governance Code Cultuur.

Wat is de Governance Code Cultuur?

Hoewel de Code vooral in positieve termen beschreven is (hoe moet het wél), is ze vooral in het leven geroepen om te reduceren hoe het níet moet. Met de Governance Code Cultuur moet wanbeleid voorkomen worden, toezicht verbeterd en ongewenste/tegenstrijdige belangen worden uitgesloten. Het bestuur en toezicht van culturele instanties krijgt met de principes uit de Code handvatten om te zorgen dat bestuur integer, transparant en zorgvuldig plaatsvindt en dat hier gedegen toezicht op wordt gehouden. De Code gaat van besluitvorming tot verantwoording, over het gehele besturingsproces van een organisatie. De principes zijn ruim gesteld. Je bent verplicht ze toe te passen, óf uit te leggen waarom ze niet van toepassing zijn op jouw organisatie. Verantwoording van de toepassing van de Code moet worden afgelegd in je jaarverslag en op je website.

De acht principes van de GCC

De Governance Code Cultuur bestaat uit acht principes, die in vier categorieën onder zijn verdeeld. Per principe doet Cultuur+Ondernemen (de uitgever van de Code) een aantal aanbevelingen die de naleving van de principes moet verduidelijken/vergemakkelijken. Het strekt te ver om hier alle aanbevelingen uiteen te zetten, maar hieronder noemen we er steeds één of enkele om je een idee te geven van de invulling van de principes. Voor een volledig overzicht van de principes en aanbevelingen kun je de Code  hier  downloaden of bestellen.

I.                    Waarde scheppen voor en in de samenleving

Principe 1
De organisatie realiseert haar maatschappelijke doelstelling door culturele waarde te creëren, over te dragen en/of te bewaren.

Aanbevelingen bij het eerste principe zijn bijvoorbeeld het hebben van een professioneel bestuur en toezicht en het kennen van een integere en open cultuur.

Principe 2
De organisatie past de principes van de Governance Code Cultuur toe en licht toe hoe zij dat heeft gedaan (‘pas toe én leg uit’). De organisatie volgt de aanbevelingen op en wijkt daar alleen gemotiveerd van af (‘pas toe óf leg uit’).

Aanbevelingen zijn bijvoorbeeld het verankeren van de Code in de organisatie (door het bestuur) en (de manier waarop) de verantwoording afgelegd (moet worden) in het jaarverslag.

II.                  Integer en rolbewust handelen

Principe 3
Bestuurders en toezichthouders zijn onafhankelijk en handelen integer. Zij zijn alert op belangenverstrengeling, vermijden ongewenste belangenverstrengeling en gaan op een transparante en zorgvuldige wijze om met tegenstrijdige belangen.

Aanbevelingen om ongewenste belangenverstrengeling en tegenstrijdige belangen te reduceren zijn onder andere het zich onthouden van persoonlijke bevoordeling (door bestuursleden en toezichthouders), het melden van mogelijke wanpraktijken aan de voorzitter van de raad van toezicht en het nemen van maatregelen door de raad van toezicht bij ongewenste belangenverstrengeling.

Principe 4
Bestuurders en toezichthouders zijn zich bewust van hun eigen rol en de onderlinge verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden en handelen daarnaar.

Aanbevelingen bij het vierde principe zijn bijvoorbeeld het helder en eenduidig toedelen van bestuurlijke en toezichthoudende taken en het niet overnemen van verantwoordelijkheden van bestuurders door toezichthouders.

III.                Zorgvuldig besturen

Principe 5
Het bestuur is verantwoordelijk voor de algemene en dagelijkse leiding, het functioneren en de resultaten van de organisatie.

De GCC beveelt bij dit principe aan dat het bestuur steeds handelt in dienst van de maatschappelijke doelstelling van de organisatie en artistieke integriteit en onafhankelijkheid waarborgt.

Principe 6
Het bestuur gaat zorgvuldig en verantwoord om met de mensen en de middelen van de organisatie.

Zorgvuldig en verantwoord met mensen en middelen omgaan wordt in de aanbevelingen toegelicht met bijvoorbeeld het faciliteren van een goed en veilige werkomgeving en het beheersen van risico’s door het bestuur.

IV.                 Goed  toezicht uitoefenen

Principe 7
De raad van toezicht voert zijn toezichthoudende, adviserende en werkgeversrol op een professionele en onafhankelijke wijze uit.

Bij het zevende principe wordt toegelicht waar de toezichthoudende taak tenminste betrekking op dient te hebben (bijvoorbeeld naleving van wet- en regelgeving en het zakelijk beleid). Ook wordt aanbevolen dat de raad minstens eens per vier jaar een externe (lees: onafhankelijke) accountant benoemt en minstens eens per jaar met het bestuur het functioneren en de onderlinge samenwerking bespreekt.

Principe 8
De raad van toezicht is verantwoordelijk voor zijn samenstelling en waarborgt daarbij deskundigheid, diversiteit en onafhankelijkheid.

Deze verantwoordelijkheid wordt nageleefd door de raad (zo wordt aanbevolen) uit minstens drie leden te laten bestaan en vacatures openbaar te maken. Leden van de raad van toezicht hebben een maximale zittingstermijn van tweemaal een periode van ten hoogste vier jaar en maken het rooster van aftreden openbaar. De vergoeding voor leden moet vast en passend zijn.

Meer weten

Nogmaals: bovenstaande uiteenzetting is niet volledig. Voor een volledig overzicht van de aanbevelingen per principe download of bestel je  deze brochure. In de Governance Code Cultuur wordt steeds uitgegaan van een model voor instellingen met een raad-van-toezicht-model. Niet iedere culturele instelling is een raad van toezicht actief. Heeft jouw organisatie een bestuur-model? Cultuur+Ondernemen voorziet in  een leeswijzer met aanbevelingen voor een bestuur-model.
De  website van Cultuur+Ondernemen  is een kennisplatform voor ondernemers in de culturele en creatieve sector, en daarmee een goed beginpunt om je verder te verdiepen in de GCC en aanverwante onderwerpen.
Wil je meer weten over het (fiscale) hoe en wat van de ANBI-status. Je leest het hier. Ook  over de in 2021 op verenigingen toegespitste Wbtr kun  verder lezen  bij Evolupa. Of neem als je nog vragen of informatie nodig hebt, vrijblijvend contact  met ons op. We helpen je graag verder.